Araçlardaki Motor Çeşitleri

Arabalarda kullanılan motor çeşitleri neler? Kaç tip araç motoru var? Bunlar ve daha pek çok merak edilen sorunun cevabı yazımızda sizi bekliyor. Motor, araçlarda en önemli parçalardan bir tanesi. Aynı zamanda kullanılan motorların tasarımı, yaktığı yakıta göre ve yakıtın yakıldığı yere göre değişiklik gösteriyor. Otomotiv piyasasında oldukça fazla sayıda motor tipi bulunduğu için çeşitlerin sınıflandırılma kriterlerini bu yazıda netliğe kavuşturalım.

Motor Çeşitlerinin Sınıflandırması 

Motor tipleri; yaktığı yakıta, ateşlemeye, yakıtın yandığı yere, zamanlama ve soğutma sistemine göre farklı sınıflara ayrılıyor.

Yakıtın Yandığı Yere Göre Motorlar

• İçten Yanmalı Motorlar: Bu motor tipi, ısı enerjisini mekanik enerjiye çevirerek çalışıyor. Ayrıca yakıt, motorun içinde yandığı için içten yanmalı motor olarak adlandırılıyor. Ek olarak benzin, LPG ve motorin gibi yakıtlar bu tip motorlarda kullanılabiliyor.
• Dıştan Yanmalı Motorlar: Dıştan yanmalı motorların araba motor çeşitleri arasında bilinmiyor olması, aslında bu tip sistemlerin otomobillerde kullanılmamasından kaynaklanıyor. Daha çok gemi ve tren gibi ulaşım araçlarında tercih ediliyor. Daha az basınç üretmesinin yanında havaya da daha fazla oranda gaz yayıyor. Üstelik isminden anlaşılacağı gibi yakıt, motorun dışında yakılıyor. Buhar türbinleri ve Stirling motoru da dıştan yanmalı motor sınıfında yer alıyor.  

Yaktığı Yakıta Göre Motorlar

• Benzinli Motor: Araç piyasasında görmeye en alışık olduğumuz tip, benzinli motorlar. İçten yanmalı motor çeşitlerinde karşımıza çıkan bu sistem, benzin-hava karışımının buji yardımıyla yanması ile çalışıyor. Böylece motorda patlama gerçekleşiyor ve ortaya çıkan basınç, pistonlar yardımı ile hareket enerjisine dönüştürülüyor.
• Dizel Motor: Bir diğer içten yanmalı motor çeşidi olan dizel motor ise benzinli motorların aksine buji ile ateşleme gerçekleştirmiyor. Bunun yerine yakıt ve hava karışımını yakmak için sıkıştırma yapıyor. Bu yüksek basınca dayanabilecek şekilde üretilen dizel motorlar, benzinli motorlardan daha uzun ömürlü oluyor.

Zamanlama Sistemine Göre Motorlar

• İki Zamanlı Motorlar: Motorların içerisinde yer alan silindirlerin bir güç vuruşunda iki kere hareket etmesine iki zamanlı motor deniyor. İlk harekette emme ve sıkıştırma gerçekleşirken ikinci harekette yanma meydana geliyor. Zamanlamaya bağlı çeşitler arasında daha fazla yakıt tüketimini de iki zamanlı motorlar gerçekleştiriyor.
• Dört Zamanlı Motorlar: Silindirlerin bir güç vuruşunda iki yukarı ve iki aşağı olmak üzere dört kere hareket etmesi sebebiyle bu tür motorlara dört zamanlı motor deniyor. Genel olarak araçlarda dört zamanlı motor tercih ediliyor.

Soğutma Sistemine Göre Motorlar

• Su Soğutmalı Motor: Motor çalışırken yüksek miktarda ısı ortaya çıkıyor. Bu sıcaklık seviyesinin uzun süre devam etmesi, motor parçalarına kalıcı hasar verebileceği için tasarımlara soğutma sistemleri de mutlaka dahil ediliyor. Su soğutmalı motor tiplerinde, antifriz adı verilen özel bir sıvı kullanılıyor. Sıvıyla birlikte motor içerisinde yapılan su sirkülasyonu sayesinde motor yağı ve parçalarının zarar görmesi engelleniyor.
• Hava Soğutmalı Motor: Aşırı sıcaklığı düşürmek için atmosferik basınçtan yararlanılan motor tipine hava soğutmalı motor adı veriliyor. Soğuk havalarda, su soğutmalı sisteme göre daha başarılı performans sunan bu çeşit, hava dolaşımıyla motoru soğutuyor.

Ateşlemeye Göre Motor Tipleri

• Buji ile Ateşleme: Genellikle benzinli motorlarda kullanılıyor. Buji ile ateşleme sistemini uygulayan motorlarda, yakıt ve havanın hava karışımının yanması için buji görev alıyor.
• Sıkıştırma ile Ateşleme: Tıpkı dizel motorlarda anlattığımız gibi sıkıştırma sistemi de bu tür yakıt kullanan motorlarda tercih ediliyor. Ateşleme işlemini gerçekleştirmek için bir buji bulunmuyor ve sıkıştırma hareketiyle ortaya çıkan yüksek basınçlı havanın mevcut ısısı kullanılıyor.

Silindirlerin Yerleşimine Göre Motor Tipleri

• Sıralı Motorlar: Araçlarda kullanılan en yaygın motor çeşidi sıralı tasarımlar. Düz motor olarak da bilinen bu tip, kullanılan tüm silindirlerin tek bir sıra üzerinde dizilmesi ile oluşuyor. Ekonomik araçlarda tercih edilen sıralı motorlar, çoğunlukla 2-4 silindirli modellerde karşımıza çıkıyor.
• V Tipi Motorlar: Silindirlerin sıralanışı bakımından bir V harfini andırdığı için bu şekilde adlandırılıyor. V tipi motorlar, birbirine ortalama 60 derecelik açıyla diziliyor. Silindir sayısı arttıkça kaput içerisindeki alanı verimli kullanmak zorlaştığı için V tasarımı ön plana çıkıyor. Silindirlerin karşılıklı dizilmesi sistemdeki parça ihtiyacını artırdığı için biraz daha maliyetli bir motor türü olduğunu söyleyebiliriz.
• Boxer Motorlar: Tasarım bakımından çok daha derli toplu bir görünüme sahip olan boxer motorlar, dengeli yapısıyla dikkat çekiyor. Türkçeye boksör olarak geçen model adı, yere paralel dizilen ve birbirine doğru hareket eden pistonlardan geliyor. Krank milinin iki yanına sıralanan silindirler, tek bir düzlemde çalışıyor. Verim noktasında her zaman yeterli olmasa da çıkardığı kendine has sesle araçlarda dikkat çekiyor.
• Wankel Motor: Nadir karşılaşılan çeşitlerden olan Wankel motorlar, aynı zamanda Rotary motor şeklinde de biliniyor. Çalışma prensibi olarak standart silindirli modellerden farklılaşan tasarımda üçgen benzeri bir döner piston bulunuyor. Elip şeklindeki motor bloğu içerisinde dönme hareketi gerçekleştirerek çalışan Wankel motor, yüksek devirlere kolayca çıkabiliyor. Günümüzde Mazda markasının bazı modellerinde kullanılıyor.
• W Tipi Motorlar: Piston sayısının arttığı W tipi motorlar, yan yana eklenmiş iki adet V motordan oluşuyor. Genellikle özel üretilen araçlarda görülen W motorlar; motosiklet, otomobil ve hatta uçaklarda kullanılıyor.

Silindir Sayısına Göre Motor Tipleri

• 2 Silindirli Motorlar: Silindirli motorlarda, kullanılan silindirin sayısı da araba motorlarının sınıflandırmasında büyük öneme sahip. En temel çeşitlerden olan iki silindirli motorlar, genellikle daha küçük ulaşım araçlarında karşımıza çıkıyor. Motosikletlerde yaygın olarak tercih edilen iki silindirliler, otomobil ve diğer araçlarda da zaman zaman kullanılıyor. Tek bir krank mili üzerinde konumlanan iki silindirli motorda pistonlar kullanılarak sistem işliyor.
• 3 Silindirli Motorlar: Hem motosikletlerde hem de otomobillerde kullanılan üç silindirli motor çeşitlerinde, pistonlar bağımsız olarak hareket ediyor. Ayrıca küçük bir yapıya sahip olan bu tür motorlar sürekli ateşleme de yapmıyor. Bu nedenle motordaki patlama anında yaşanan gecikmeler sebebiyle, rölanti benzeri bir titreme hissedilebiliyor. Hafif ve kompakt yapıdaki üç silindirli motor tasarımları, turbo ile desteklenerek avantajlı hale getirilebiliyor.
• 4 Silindirli Motorlar: Dört adet silindirin aynı hizada sıralanarak çalıştığı bir içten yanmalı motor tipi. Oldukça popüler olan bu çeşit, basit bir mekaniğe ve ideal bir dengeye sahip diyebiliriz. Motor hacmi büyüdükçe aracın performansında da paralel olarak artış görünüyor. Dört silindirli motor çeşitlerinin hemen hemen hepsi, avantajları sebebiyle sıralı silindir şeklinde tasarlanıyor.
• 5 Silindirli Motorlar: Silindirli motor çeşitleri arasında en az duyduğunuz tip beş silindirliler olabilir. Bunun sebebi son derece az kullanılan bir motor olması. Bu sınıftaki motorları kullanan en ünlü arabalar arasında; Audi Quattro, Audi RS2 Avant, Volvo 850 R, Ford Focus RS Mk 2 ve Volkswagen Bora gibi modeller yer alıyor.
• 6 Silindirli Motorlar: Bir motor bloğu üzerinde 6 adet silindirin yer aldığı bu sistem hem V şeklinde hem de sıralı olarak tasarlanabiliyor. Diğer araba motoru çeşitlerine göre daha yüksek performans için tercih edilen altı silindirli motorlar, bu nedenle daha büyük araçlarda ve üst segment modellerde karşımıza çıkıyor.
• 8 Silindirli Motorlar: Silindir sayısının sekize çıktığı bu motorlar da yüksek performanslı ve güçlü araçlarda kullanılıyor. Ancak sekiz silindirin diziliş şekli, aracın performansı üzerinde büyük ölçüde etkili. Sıralı dizildiğinde, silindir sayısı sebebiyle motorun ön tarafı gereksiz bir şekilde uzayabiliyor. Bu nedenle daha dengeli bir dağılım için genellikle V şeklindeki yerleşim tercih ediliyor.
• 12 Silindirli Motorlar: Otomobillerde kullanılan en güçlü motor türü olarak on iki silindirli motorları söyleyebiliriz. Oldukça maliyetli bir tür olan bu tasarım genellikle lüks modeller içi tercih ediliyor. Motor bloğu üzerinde 6-6 şeklinde dizilen silindirler, farklı sıralamalarla çalışarak sistemin yüksek performans ile çalışmasını sağlıyor. Ayrıca V12 Biturbo adında farklı bir çeşidi bulunuyor. Bu tasarımda, hava girişlerini sıkıştıran fazladan turboşarjlar yer alıyor.
• 16 Silindirli Motorlar: Üst segment araçlarda ve yarış arabalarında tercih edilen 16 silindirli motorlar, uçak teknolojisinde de kullanılıyor.

Gördüğünüz gibi dünden bugüne otomotiv dünyasındaki motor teknolojileri bir hayli çeşitlendi. Üstelik gelişimi de devam ediyor. İçten yanmalı türlerin dışına yepyeni bir dünya olan elektrikli motorlar da günden güne hayatımıza dahil oluyor. Elektrikli motor hakkında daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki linki ziyaret edebilirsiniz.

Elektrik Motoru Nasıl Çalışır?