Aks, toplumda zaman zaman “dingil” ismiyle de adlandırılan bir parçadır. TDK’nin verdiği tanıma göre; “tekerleklerin merkezinden geçen ve taşıtın altına enlemesine yerleştirilmiş mil, eksen” demektir. Aks, diğer araç parçalarının yanında biraz daha öne çıkar. Çünkü hem güvenlik açısından önemlidir hem de aracın yolda gitmesini sağlayan parçalardan biridir.
Aksın Görevleri ve Fonksiyonu Nedir?
Motordan çıkan milin dönme hareketini; önden çekişli araçlarda ön tekerleklere, arkadan çekişli araçlarda ise arka tekerleklere eşit oranda iletir. Ayrıca aracın hareket etmesini sağlayan aktarma organlarının parçasıdır. Yani motorun sağladığı torku ve enerjiyi tekerleklere yöneltir. Genel olarak diferansiyelde iki aks vardır. Akslar, aracın sağ ve solundadır. Üzerindeki yükü taşıma görevi tümüyle aksa aittir. Araçtaki yükü üstlendiği için arıza durumlarında tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Bir hasar meydana geldiğinde ise sürücü gaza bassa da araba gitmez ve araç sağa-sola çeker. Eğer araba çok hızlıysa kontrol kaybı sonucu takla atma durumu da olabilir.
Aks Türleri Nelerdir?
Genel olarak üç tane aks türü bulunur. Bu çeşitlenmenin sebebi ise araçların sınıfıdır. Yarım serbest aks, tam serbest yüzücü aks mili ve üç çeyrek serbest aks mili olarak çeşitlenir.
Yarım Serbest Aks
Genelde arazi araçları ve beygir gücü yüksek araçlarda kullanılır. Örneğin 4×4 ve kamyon türü araçlarda yarım serbest aks görmek mümkündür. Bu modellerde, araç yükünü rulman yatakları çeker. Maliyeti daha düşük olan bir modeldir. Daha çok araçlarda kullanılmakla birlikte bazı otomobillerde de görülür.
Tam Serbest Yüzücü Aks
Bu modeller ağır vasıta olan ve yük taşımacılığı yapan araçlarda kullanılır. Diğer aks türlerinden farklı olarak diferansiyelden gelen dönüş hareketlerini tekerleğe aktarır. Ayrıca araç yükünü tekerlek göbeğine taşır. Aks, zarar görse bile tekerlek yerinde sabit kalır.
Üç Çeyrek Serbest Aks
Üç çeyrek serbest aksın uç kısmı koniktir. Ayrıca bu modeller tekerleklere cıvatalı olarak bulunur. Tüm bunlarla beraber araç yükünü aks muhafazası üstlenir.
Arızalar Nasıl Oluşuyor?
Her ne kadar akslar sağlam üretilse de zaman zaman arızalar olabiliyor. Bunların başlıca sebeplerinden biri, kötü taşıyıcı rulmanlar. Ardından aracın aşırı yüklenmesi ve tehlikeli çukurlar sayılabilir.
Rulman Bozulması
Bu arızanın temeli çoğunlukla dış faktörlerdir. Ayrıca en sık görülen arıza türlerinden biridir. Dışarıdan alınan darbeler rulmanda arızaya sebep olur. Tabi, zamanla burada oluşacak aşınmalar da bozulmaya neden olmaktadır.
Şiddetli Darbeler
Yolculuk esnasındayken tekerleklere gelebilecek odun, kaya gibi nesnelere çarpmak zarar verebilir. Dikkat edilmediği takdirde olası büyük bir darbe aksı kırar.
-
Aks Yüzeyindeki Sürtünme ve Vuruklar
Aks üzerinde yer alan ezik, eğilme ve vuruklar arka tekerlerin açılarına zarar verebilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda tekerleğin yol tutuşunda problem yaşanabilir.
Bozulma
Bozulma durumunda direksiyonda titreme meydana gelir. Bu, aks kafasında sorun olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak aracın sürüş performansını etkiler ve aksa işlem gerekebilir.
-
Aks Burçları Kopması
Aks, araç gövdesine sabitlenirken esnek takoz veya burç kullanılır. Burçlarda yırtılma veya kopma meydana gelirse aracın sürüş performansında düşüşler yaşanabilir.
-
Aksın İşlem Görmesi
Aks bozulduğunda ya da darbe aldığında birtakım süreçlerden geçer. Böyle durumlarda aks işlem görmüş olur. Süreç sonrasında rot ölçümü ve yanal kayma testinin yapılmasında da fayda var.
Aşırı Yük
Araçların yük taşıma kapasiteleri gereğinden fazla zorlandıysa aks, bu ağırlığa dayanamayıp kopabilir. Yani aşırı yüklenmiş araç zaman zaman aksları kırar. Bu gibi durumlarda araç hareket etmez ve alt takım komple çöker. Kırıldığı esnada çıkan ses sebebiyle arıza durumu fark edilebilir.
Keçe Deformasyonu
Bu sorun keçede yağlanma ve yağ kaçaklara sebebiyet verir. Bunun sonucunda da frenler doğru çalışmayabilir. Aks keçesi sıkça deforme olabilir.
-
Sağ ve Sol Aks Keçesindeki Yağlanma ve Yağ Kaçağı
Şanzıman sisteminde pek çok dişli, bilya ve kaydırıcı parça vardır. Ayrıca bu mekanizma, içerisinde yağ bulunduran bir sistemdir. Yağı hapsetmek ve sızmasını engellemek için keçe ve conta gibi parçalar kullanılır. Deformasyon sonrasında bu parçalar işlevini kaybeder ve yağ kaçağı-yağlanma meydana gelir.
Aks Arızası Nasıl Anlaşılır?
Araç arıza türleri arasında en tehlikelilerden biri aks arızasıdır. Bunun nedeni ise bu parçalar aracın bütün yükünü taşır ve güvenliği sağlar. Ayrıca aks arızası, kendini hemen belli eden bir arıza çeşididir. Araç seyir halindeyken düz yolda da kendisini belli eder. Fakat virajları döndüğünüz esnada artan tıkırtı sesleri aks mili arızasını işaret edebilir.
Araçtaki titremeler yolculuk esnasında varlığını hissettiriyor ve giderek artıyorsa arıza olabilir. Jantlarda ve arabanın aks körüklerinin bağlı olduğu iç kısımlarda gres yağı bulgularına rastlarsanız bu da arıza habercisi olarak karışınıza çıkar. Bu noktada profesyonel bir yardım almakta fayda var.
Aks Değişim Fiyatları Nedir?
Arızalar, hasar durumuna göre değişiklik gösterebilir. Arızanın sonucu olarak, maliyet de aracın modeline göre farklılık gösterir. Şunu hatırlatmakta fayda var, bozulan veya kırılan parçalar muhakkak değişecektir. Burada maliyet hangi parçanın kırıldığı veya hasar gördüğüne göre değişkenlik gösterir. Otomatik vites araçlarda, vites kutusu değişim esnasında yağ boşalttığı için ek olarak yağ masrafı ortaya çıkabilir.
Aks Kontrolleri Nasıl Sağlanır?
En temelde aks kontrollerini sağlamak için aracınızı iyi tanımalısınız. Ayrıca araçtan gelen işaretleri de iyi takip etmelisiniz. Direksiyonun titremesi ya da araçtan gelen bir ses, aksların sorunlu olduğunun işareti olabilir.
Akslarda Boşluk Nasıl Oluşur?
Söz konusu parça, mafsallı ve eklemli biçimdedir. Genel olarak 2 veya 3 eklem parçası mevcuttur. Tekerleklere hareketin akslar üzerinden iletildiğinden de bahsetmiştik. İşte, bu noktada zamanla aracın kullanılması ile birlikte eklemler arasında boşluk oluşur. Boşluk sonucu direksiyonda titreme meydana gelir.
Akslardan Ses Geliyorsa Ne Yapılmalı?
Yukarıda bahsedilen boşluk sorununun bir sonucu olan titremenin yanında araçtan ses de gelebilir. Bunun sebebi ise tekerlek, şanzıman veya diferansiyel bölümlerinde birtakım bilyaların olmasıdır. Biyaların kuruması veya bozulması durumda akslarından sesler gelebilir. Böyle bir sorun yaşandığında araç, alanında uzman kişi tarafından kontrol edilmelidir.
Aks Tamamen Değişirse Rot Ayarı Gerekir mi?
Herhangi bir tamir ya da değişim sürecinden sonra araçta rot – balans ayarı yapılmalıdır. Çünkü rot ayarında direksiyon ve tekerlek dengesi için ayarlama yapılır. Balans ayarındaysa hareket eden aracın sarsılmasına engel olan dengeye bakılır. Bu sebeple daha güvenli yol deneyimi için aks tamiri ya da değişiminden sonra rot – balans ayarı gereklidir.
Aksın Ömrü Ne Kadar?
Genel olarak aksa biçilmiş bir ömrü yoktur. Aracın kilometresine, yaşına, cinsine bağlı olarak değişebilir. Eğer sürekli yük taşıdığınız bir aracınız varsa ve bakımlarını ihmal ediyorsanız aksların ömrü kısalabilir. Fakat aracınıza düzenli bakım yaparsanız kullanım ömrü daha uzun olur.
Eğer bu içeriğimizi beğendiyseniz “Krank Keçesi Nedir?” yazımıza da göz atmayı unutmayın.