Bu olay, 1914 yılında yaşandı. Ford markası, “herkes için otomobil” üretme kararı aldı ama düşük maliyetle uygun fiyatlı otomobiller üretmek istedi. Bu amaçla da koltuk döşemelerinde bir tür yosun kullanıldı. Ancak bu yosunlar o kadar özensizce döşemeye yerleştirildi ki, içinde başlangıçta gözle görülemeyen bazı canlılar varken bunlar yosundan beslenip büyüdükçe döşemeyi delip araç içinde yaşamaya başladılar ve insanları ısırdılar. Bu korkunç olay, pek çok kazanın da yaşanmasına sebep olunca Ford Motor Company, 1914 model Ford Model T araçları geri çağırdı. Hatasını telafi etti. 

Amerika’da Henry Ford’un dehası ile birlikte 1920’lerden sonra uygun fiyatlı otomobil çılgınlığı yaşandı. Öyle ki otomotiv endüstrisi, 16 yaşını doldurmuş herkesin bir arabası olmasını çok istiyor, neredeyse bir kaç hamburger fiyatına araba vermek istiyordu. Bu acayip uygun fiyata araba al serüvenine 1950’lerde Japonlar da dahil oldu. Atom bombasının intikamını ürettiklerini Amerikan aç gözlülüğüne satarak kazanma çabasındaki Japon üreticiler, ABD pazarına hucum etti. Chevrolet durur mu; hemen Corvair adında bir minik otomobil üretildi ve pazara aceleyle sunuldu. Otomobillere fena halde kafayı takmış bir Harvard öğrencisi Chevrolet Corvair modelinin büyük bir mühendislik hatasını yakaladı: Ona göre, aracın yan viraj denge çubukları eksikliği ve süspansiyon yapısı, hafif bir virajda savrularak takla amasına sebep oluyordu. Bunu mahkemede kanıtladı. 1964 yılında söz konusu Harvard’lı genç, Cehvrolet’ten tam 475 bin Dolar tazminat aldı. Corvair modeli de piyasan çekildi. 

Ford Pinto adındaki modeli pek çok kişi bilmez. Zaten Türkiye’ye hiç gelmedi. Bu araç 1968 yılında üretildi. Yine uygun fiyatlı hızlı tüketilmek üzere piyasaya sürülen bir Amerikan otomobili idi. Aracın yakıt tankı arka uçta konumlanıyor ve onu çevreleyen çok ince bir saç tabakası bulunuyordu. Ancak tank öyle bir konumlanmıştı ki, araca arkadan hafifçe biri çarpsa bu tank, hemen oracıkta patlayabilirdi. Tankı korumak, güvenli bir şekilde yerleştirmek gibi detaylı işlerle uğraşmak yerine bir an önce paket yapıp satmak o zamanın yönetiminin daha çok tercih ettiği bir şey olmuştu. 1970 yılında bu aracı kullanan ya da yolcusu olan tam 190 kişi yanarak öldü. Ardından marka, ciddi tazminatlar ödedi ve modeli geri çekti. 

Yazımızın başında, özellikle ABD’de bazı avukatların markaların kusurları üzerine çalıştığından bahsettik. 2014 yılında da Georgia Eyaletinden bir avukat, General Motors’a bit teknik dava açtı ve kazandı. Ona göre, 2000 yılında üretilen bir serinin kontağı yolun ortasında kendini kapatıyor ve aniden hava yastıkları şişiyor, araç kilitleniyordu. Ona, 140 kişinin öldüğü ve bir çok kişinin de yaralandığı kazalar ilham vermişti. Araştırma başlatıldı ve 2000 yılında General Motors tarafından üretilen 30 bin aracın kontak kısmında hatalı üretim olduğu saptandı. 

Örneklerimiz hep ABD’di. Ama Uzakdoğulu örnekler de var. Toyota 2014 yılında hatalı gaz pedalı üretimi sebebiyle çok ciddi miktarda aracını geri çağırdı ve 1.2 milyon dolarlık bir tazminat ödedi. 

2010 yılında VW markası “dizelden bu kadar da korkmayın; temiz dizel ürettik” dedi. TDİ teknolojisinin çevreci performansını tüm dünyada en çok da Avrupa’da tanıtmak istedi. Ancak 2015 yılında meraklı Amerikalılar işleri karıştırdı. Kaliforniya Üniversitesi araştırma görevlileri, Volkswagen TDi motorlu araçlarında “hileli cihaz” olarak adlandırılan bir yazılım olduğunu ve emisyon ölçümlerinin yanlış çıktığını kanıtladı. Bugün marka hala bu araçları geri topluyor ve sorunu gidermekle uğraşıyor. 

Takata markasını hiç duydunuz mu? Takata, bir Japon otomobil ekipman tedarikçisi. Toyota, Subaru, Mazda, BMW gibi pek çok markaya yıllarca oto ekipmanı üretti. 2017 yılında kendilerinin kabul ettiği ve ödedikleri tazminatlarla iflas ettikleri bir olay yaşandı. Buna göre Takata havayastıklarının içindeki madde, yastık açıldığında etrafa zarar verici partikül saçan bir bombaya dönüşüyordu. Havayastıklarının içinde itici sodyum asid bulunuyor. Fakat hani bizde şu çocuklara uçan balon yapan bazı şirketler helyum gazı yerine patlayıcı etkisi yüksek ve daha ucuz bir gaz kullanıp minicik bebeklerin canını hiçe saymıştı ya aynı onun gibi bir şey yaşanıyor. Takata 2016 yılında havayastıklarının içine amonyum nitrat koyuyor. Bu da havayastığı açılınca patlamasına ve etrafa şarapnel parçası saçmasına neden oluyor. Bu çok aç gözlü tavır Takata’nın 2018 başında iflas etmesine neden olu. 

Özetle; otomobil üretirken de gıda üretirken de ayakkabı üretirken de insan sağlığına ve yaşamına duyarlı olmak gerek. Aksi halde otomotiv skandalları gibi pek çok alanda farklı ve kötü sonuçlar yaşanabiliyor. Elbette bir ürünü üreten, üretim aşamasından binlerde test yapan markalar bunu çok iyi biliyor. Ama az maliyetle çok satıp çok kazanmak var ya işte o hırs, bazen her şeyin önüne geçebiliyor.