Döner mekanizma içeren rulmanlar, parçaların kendi eksenlerinde dönmesine olanak tanır ve mekanik parçaların dönüşünü kolaylaştırır. Metro, çamaşır makinesi ve asansör gibi alanlarda kullanılan rulman, otomobillerde de yer alır. Özellikle tekerleklerde yer alarak dönüşü sağlayan rulmanlar araçlarda oldukça önemlidir. Şimdi ise araçlarda rulman nedir ve ne işe yarar inceleyelim.
Rulman Ne İşe Yarar?
Rulmanlar, göreceli olarak hareket edip iç ve dış bilezik yapıları arasında yer alan bilyaları kullanarak sürtünmeyi önlemekle görevlidir. Sürtünmeyi en aza indirdiği için ısı oluşumunu ve aşınmayı azaltmış olur. Böylelikle parçalar, sorunsuz döner ve daha uzun ömürlü olur. Araçlarda bulunan rulmanlar daha çok çelik ve türevi materyallerden elde edilir. Tabi, sürtünmenin ve sıcaklığın düşürülmesi adına yüzeye tutunan gres yağı sürece dahil edilir. Otomobillerde bulunan rulmanlardan birini seçip örnek vererek konuyu netleştirelim. Tekerlek rulmanı, aks ve tekerlekleri birbirine monte eder. Ayrıca tekerlek rulmanı sayesinde hızlanma ve frenleme gibi hareketlerin kontrolü sağlanır ve daha güvenli yolculuk yapılır.
Rulman Nasıl Çalışır?
Parça birkaç bileşenin birleşimi sonucu ortaya çıkar. Bu parçalar; iç ve dış bilezik, yatak bileşenleri (kapak, kafes) ve yuvarlanma elemanıdır. Montaj sonrası aktif hale gelen rulman parçalarının farklı görevleri bulunur. Örneğin kafes parçasının amacı, yuvarlanma elemanlarının birbirine değmesinin önüne geçmektir. Böylelikle parçalar birbirine değmez ve sürtünüp ısınmaz. Tabi, gres yağı sayesinde bilezikler de daha az enerji kaybeder. Bileziklerden birinin hareket ederken diğerinin hareketsiz kalmasıyla sürtünme daha az olur. Son olarak rulman ölçüleri, kullanılacak alana göre değişir. Bu sebeple formül kullanılarak hesaplanır.
Rulman Çeşitleri
Rulmanlar, kullanılan alana göre farklılaştığı için değişik rulman çeşitleri tasarlanmıştır. Rulman çeşitleri genel olarak bilyalı, yataklı ve lineer şeklinde üçe ayrılır.
-
Bilyalı Rulman
En sık kullanılan rulman çeşitlerden biri olarak karşımıza çıkan bilyalı rulman, halka biçiminde iki metal parçadır. Bu rulman yatağı içerisinde ise bilyeler yer alır. Birbirine değen parçaların aşınmasını azaltsa da bilezik ve bilye arasındaki alanın dar olmasından sebep ağırlığa dayanabilme sınırı azdır. Bu yüzden fazla yük taşıdığında kırılabilir. Bunun dışında örneğin araçlarda şaftı, muhafazaya entegre edebilmek amacıyla yer alır. Yağlanmaya da ihtiyaç duymayıp enerji kayıplarını minimalize eder.
-
Yataklı Rulman
Çoğunlukla şaftlara yardımcı olmak adına kullanılan yataklı rulman, mekanik güç tayin edilmesini destekler. Bu rulman çeşidi motor ve dişli kutularını birleştiren uzun şaftlarda ve kayış tahriklerinde kullanılır. Silindirik, bilyalı ve konik makaralı çeşitleri bulunur.
-
Lineer Rulman
Lineer rulman, diğer rulmanlarda olduğu gibi sürtünmeyi en aza indirmeye çalışır. Düz yahut kavisli yapılarda aktif kullanılır. Yük ve ağırlık taşımada daha dayanıklı olan lineer rulmanlar, doğrusal hareketin olması gerektiği alanlarda yaygın olarak yer alır. Parçada kızaklı raylar bulunur ve daha iyi hareket sağlar.
Rulman Arızaları
Aracın daha az enerji harcamasına yarayan rulmanlar, tekerleklerin doğru bir şekilde dönmesinde etki eder. Örneğin tekerleğinizin sola doğru yönelimi fazlaysa ve tekerleklerden uğuldama benzeri ses geliyorsa rulmanlar kontrol edilmelidir. Bunun dışında alternatör yahut su pompası kasnağından ses geliyorsa rulman, hasar alıp arızalanmış olabilir. Bu arızaların en temel sebebi ise rulmanın dağılması ve sürtünmenin artmasıdır. Özellikle tekerlek rulmanı arızalandığında değiştirilmelidir. Çünkü sürüş güvenliğini tehlikeye atar.
Otomobiller hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz “Tekerlek Poyrası Nedir? Değişimi Nasıl Yapılır?” yazımız tam size göre!