Akü aracın en temel parçalarından biridir. Araçta kullanılan elektrik enerjisinin kaynağıdır. Ayrıca elektrik enerjisini akü testi sayesinde ölçümleyip olası akü arızalarının önüne geçebilirsiniz. Bu sebeple akü bakımı ihmal edilmemelidir. İlk olarak aküyü kısaca tanımlayalım. Akü, elektrik enerjisini kimyasal enerji biçiminde saklayan ve ihtiyaç halinde enerjiyi tekrar elektrik enerjisine dönüştüren bir parçadır.
Akü; batarya, akümülatör ve akım topları gibi isimlerle de adlandırılır. Araçta akünün belirli görevleri vardır. Bu akü görevleri arasında marş motoruna akım vermek yer alır. Ayrıca kalorifer, radyo ve araç içi lambalara akım göndererek çalıştırmak da akünün görevidir. Voltaj ve amperaj arasındaki dengeyi sağlar ve bu sayede yüksek devirlerde alıcılar zarar görmez.
Akünün Üzerindeki Yazıların Anlamları
Akü hakkındaki bilgiler sürücüleri bilgilendirmek için üzerinde bulunur. Bilgiler arasında akünün kapasitesi, voltajı ve marş gücü yer alır. Akünün üretim tarihi ve garanti belgesi de vardır. Ayrıca akü üzerindeki yazıların anlamlarına örnek vererek açıklayalım.
- 12 V: Akünün voltajına dair verileri gösterir. Aile aracı diye adlandırılan birçok araba, marş için 12 V değerinde akü kullanır.
- 72 Ah: Bu akü değeri, kapasitesi üzerine bilgi verir. Net anlaşılabilmesi için örnek vermek daha doğru olacaktır. Aracı çalıştırmadan radyoyu açtığınızda saatte 6 Ah güce ihtiyaç duyuyorsanız 10 saat açık kalırsa 60 Ah güce ihtiyacınız var demektir. Enerji kullanımı akünün enerjinin azalmasına neden olur.
- 950 A: Akü üzerinde yer alan üç basamaklı değer marş gücünü temsil eder. Marş gücü ise akünün aracı çalıştırmak için ihtiyaç duyduğu enerjidir.
Akü Kablosu Nedir?
Akü kablosu, genellikle bakır hammaddeden üretilen her iki ucunda terminal yer alan ve izole edilmiş tel uzunluğunda kablodur. Kablonun kullanıldığı yere göre telin kalınlığı gibi özellikleri değişir. Ayrıca kalınlık ölçüleri elektrik akış hızını farklılaştırır. Akü kablonuzun değiştirilmesini gerektiğini gösteren belirtiler zaman zaman araçta kendini gösterir. Çünkü kablolar hasara karşı hassastır. Örneğin gösterge panelinde akü ikaz ışığı yanar. Gösterge paneli ışıkları yanıp söner veya titrer. Ayrıca bu sorun farlarda da kararmaya yol açabilir. Arızalı akü kablosu nasıl değiştirilir? Öncelikle akü ve sistem voltajı teste tabi tutulur. Kablolarda voltaj düşüklüğü kontrol edilerek aşınmış akü kablosu değiştirilir. Ardından tekrar voltaj testi yapılır. Akü kablosu eğer doğru olarak elektrik akımını iletemezse araç ihtiyacı olan elektriği alamaz. Bu sebeple akü kablolarının değiştirilmesi önemlidir.
Akü Bakımı
Daha önceleri, akü açılarak saf su eklenir ve akü bakımı tamamlanırdı. Fakat teknolojik gelişmelerle birlikte akü ömrü oldukça uzadı. Yeni model araçlarda akü kontrolü pek fazla gerekmez. Bu sebeple periyodik akü bakımı yaptırmak yeterli olacaktır. Peki, periyodik akü kontrolü ne zaman yapılmadır? Ticari ve binek araçlarda akü kontrol zamanı farklılaşsa da genel olarak 3 ila 6 ayda yaptırmak önemlidir. Ayrıca aşağıdaki arıza türlerinden bazıları yaşanırsa akü servislerine götürmekte fayda var. Fakat akü ömrünü uzatmak ve akü verimini arttırmak da mümkün. Aracın elektrik sisteminin iyi çalışması sayesinde akünün ömrü uzar. Elektrik siteminde kaçak olmaması gerekir. Böylelikle akü değişim maliyetinden kurtulmuş olursunuz.
Akü Bakımında Dikkat Edilecekler
Akü verimi ve ömrünü uzatmak adına birtakım işlemler yapılabilir. Genellikle ağır vasıta araçlara yerleştirilen açık ve kapalı sistem aküler için bakımlar aksatılmamalıdır. Akü bakımı sırasında dikkat edilmesi gereken bazı hususları sizler için sıraladık:
- Akü elektrolit seviyesini ölçün.
- Akü sabitleme aparatını kontrol edin.
- Voltaj değerini düzenli olarak takip edin.
- Aracınızı uzun süre kullanmayacaksanız arada çalıştırın.
- Akünüzün diğer metallerle temas etmemesine özen gösterin.
- Akü suyu seviyesini kontrol edin ve azaldığı durumlarda aşırıya kaçmadan saf su ekleyin. Taşması halinde kablo gibi parçalara zarar verebilir.
- Akü kutusunun ve kutup başlarının temiz olmasına özen gösterin. Kutup başları 6 ile 9 ay arasında kontrol edin. Oksitlenme olmadığından emin olun. En sık görülen akü arızası, kutup başlarındaki oksitlenmedir.
- Havalandırma deliklerinin tıkanmamasına da özen gösterin. Akü üzerine yağ veya yakıt gelirse keçeleşerek deliklerin tıkanmasına yol açacaktır.
Akü Arızaları
Aracın kullanım şartlarına göre aküde arıza gerçekleşebilir. Akünün yerinden oynaması, kutup başlarında gevşeklik ve voltajı düşük aracın marş yapmaması arızalara örnektir. Araç harekete geçtiğinde akü oynuyorsa otomobilden ses gelir. Ayrıca akünün gövdesi başka parçalarla temas ederse delinerek içinde barındırdığı asitli suyu dışarı akıtabilir. Kutup başlarında gevşeklik söz konusuysa akü, start anında aracın ihtiyacı olan akımı gönderemez. Bunun sonucunda araç çalışmayabilir. Tüm bunlarla birlikte ömrünü bitirmiş akü, şarj dinamosu tarafından şarj edilemiyor olabilir. Elektrik tesisatı kısa devre yaptıysa akü deşarj olur. Bunun sonucunda voltajı düşük araç marş yapmayabilir.
Akünün Ömrü Ne Kadardır?
Akünün kullanım ömrüne dair net rakam belirtmek mümkün değildir. Çünkü yalnızca akünün kullanım sıklığı ve biçimi ömrünü etkilemez. Çevresel faktörler ve rafta bekleme koşulları da ömrünü değiştirir. Örneğin açık unutulmuş fardan kaynaklı olarak akü bitebilir. Fakat tüm bunlarla beraber ortalama kullanımda kaynaklara göre akünün ömrü 4 ila 5 yıl arasındadır. Ayrıca araç sahipleri akü değişimi yapmadan önce akünün son kullanma tarihi olup olmadığını merak eder. Akülerin son kullanım tarihi üzerinde yazmaz. Fakat akü üretim tarihi eksi kutbunda yer alır. Bu sayede akünüzün ömrünün ne kadar olduğunu aşağı yukarı tahmin edebilirsiniz.
Yukarıdaki bilgiye ek olarak akü seçerken dikkat edilmesi gereken bir nokta da bahsedilen üretim tarihidir. Raflarda uzun süre bekleyen akü deşarj olabilir. Bazen rafta 1 yıl bekleyen akü sülfürleşmeye de başlar. Ayrıca akünün çeşidi de kullanım ömrüne dair bize bilgi verir. Örneğin akü çeşidi sulu ise en fazla 6 ay önce üretilmiştir. Kuru akü ve jel akü ömrü sulu aküye oranla daha uzundur. Zaman zaman araç sahipleri sulu ve jel aküyü karıştırsa da ikisi farkı çeşit aküdür. Eğer akünüz ömrünü tamamladıysa yeni akü ile değiştirmeniz gerekir. Böyle durumda pek çok akü markası tercih edebilirsiniz.
Akü Ömrünü Etkileyen Faktörler
Yukarıda akünün kullanım sıklığının yanı sıra akünün ömrünü etkileyen başka faktörler de olduğunu söylemiştik. Bu faktörlerden bazıları ise aşağıdaki gibidir:
- Akünün sıcaklığı: Sıcaklık değişimleri akü ömrü ve kapasitesini etki eden faktörler arasındadır. 25 derece aracın olması gereken ısı oranıdır. Aracın ısısı düştükçe akü ömrü yükselir. Fakat marş gücünde düşüş olur. Bu iki kavram birbirine ters orantılıdır. Örneğin 0 ila 10 derece arasında bir akünün ömrü 2-3 ayken 10 ila 25 derece akünün kullanım ömrü 6-8 ay arasındadır. Ayrıca soğuk havalarda araçtaki marş yükü daha da artacaktır. Çünkü araç yağı düşük sıcaklıkta kalınlaşır ve soğuk motoru çalıştırmak için daha fazla çaba harcar.
- Akünün kullanım şekli: Aracın sürücü tarafından nasıl kullanıldığı da ömrüne etki eder. Örneğin araç uzunca bir süre çalıştırılmadığında akü daha çabuk biter. Bu durumun sebebi ise aracın çalışmadığı durumlarda kaybettiği enerjiyi yenileyememesi ve elektrik tüketmeye devam etmesidir. Bununla beraber sürüş esnasında sık olarak marşa basmak ve dur-kalk yapmak da akü enerjisini düşürür. Akü enerjisini verimli kullanmak için bu hususlara dikkat etmek gerekir.