Amortisör Nedir? Arıza Belirtileri Nelerdir?

Hepimiz araç içerisindeyken yumuşak bir sürüşün tadını çıkarmak isteriz. Çünkü bozuk yollarda çukurlara gire çıka seyahat etmek, çoğu kişi için gerçek bir eziyete dönüşebiliyor. İşte amortisör bu noktada devreye girerek yol şartlarından minimum düzeyde etkilenmenize imkan tanıyor. Çoğu sürücü amortisör adını duymuştur ancak, bir tamirci değiştirilmesi gerektiğini söylemedikçe bakıma ihtiyaç duyduğunu veya değiştirilmesi gerektiğini düşünmez. Oysa ki aşınmış bir amortisör, lastik tutuşunu önemli ölçüde etkileyeceği için bu tür bir aracı kullanmak son derece tehlikeli olabilir. Aracın bu önemli parçası hakkında daha fazla bilgiye sahip olabilmeniz için şimdi amortisörün işlevlerine daha yakından bakalım.

Amortisör Ne İşe Yarar?

Amortisör, araçlarda sürüş güvenliği, yol tutuşu ve konfor sağlar. Yollarda bulunan tümsek ve çukurların araçta yolculuk eden kişiler üzerindeki etkisini emer. Böylece sarsıntıları en aza indirgeyerek kabin içinde konforu maksimum seviyeye ulaştırmaya yardımcı olur. Bu durum, şoförün araç üzerindeki hakimiyetini de artırır. Fakat burada sürüş sırasında hissedilen sarsıntıları absorbe etme görevini tek başına yapmadığını da söylemek gerek. Hareketi asıl emen parça süspansiyon yayıdır. Sallantılarda bu yay sıkışarak darbenin enerjisini emer ve enerjisini depolar. Peki yayda sıkışan bu hareket enerjisi nasıl dışarıya salınır? İşte bu enerji salınımını yavaşlatmak ve lastiği yol yüzeyinde tutmak amortisörün görevidir. Bunu da yayların enerjisini ısıya çevirerek yapar. Yani temelde hareketi azaltmak yerine, aracı kontrol edilebilir tutmak için yaydan salınan enerjiyi azaltma görevini üstlenir.

Araçlarda Kaç Adet Amortisör Bulunur?

Genellikle bir araçta dört adet amortisör bulunur. Bir aracın her bir tekerleği için bir adet amortisörden yardım alınır. Ancak bazı özel araçlarda veya modifiyeli modellerde daha farklı sayıda amortisör kullanılabilir. Bu nedenle aracın marka, model ve konfigürasyonuna bağlı olarak amortisör sayısı değişiklik gösterebilir.

Amortisör Nasıl Çalışır?

Amortisör, hareket yönüne ters ve hız ile orantılı bir direnç gösterir. Bu sistem içerisinde bir veya birden fazla piston yer alır. Pistonun hareketi ise burada oluşan mekanik enerjiyi ısıya dönüştürür. Böylece araçtaki darbe sönümlenerek etkisi azaltılır ve her darbede tekerleklerin sıçraması önlenmiş olur. Darbenin şiddetini ortadan kaldırmak, yayların ve süspansiyon sisteminin görevi olsa da patlak amortisörlü bir araç, her çukurdan sonra sıçramaya devam edecektir.

Çalışma mekanizmasına bakacak ölursak, amortisörler yağ ile doldurulur ve araç hareket ettikçe özel olarak tasarlanmış bir piston, amortisörün içinde hareket eder. Direnci kontrol edebilmek için içerideki yağ, piston içerisindeki birçok küçük delik ve valften geçmeye zorlanır. Böylece oluşan direnç, yayın bıraktığı enerjiyi ısıya dönüştürür. Bu durumu daha günlük bir örnekle açıklayacak olursak;

Elinizi suya koyar ve yavaşça ileri geri hareket ettirirseniz fazla direnç hissetmezsiniz. Bu, bir amortisörün daha küçük veya daha yavaş darbelerde hissedeceği dirençle aynıdır. El hızınızı arttırırsanız, direnç artar ve suya karşı ‘itme’ için daha fazla enerji gerekir. Bu, bozuk bir yolda fazla mesai yapan bir amortisörle aynıdır.

Amortisörlerin Ömrü Ne Kadardır?

Amortisörlerin ömrü kesin bir süreyle belirlenemez çünkü kullanım koşulları, sürüş tarzı ve araç bakımı gibi faktörler bu süreyi etkileyebilir. Bununla birlikte, genel bir aralık verecek olursak amortisörlerin ömrünün 80.000 ila 160.000 kilometre arasında değiştiğini söyleyebiliriz.

Amortisörlerin ömrünü etkileyen faktörler  arasında;

Kullanım Koşulları:

Amortisörler, yol koşullarına sürekli maruz kalır. Kötü yollar, çukurlar, tümsekler, yol yapısı gibi faktörler amortisörlerin aşınmasına neden olabilir. Sık sık sert sürüş yapmak veya ağır yük taşımak da amortisörlerin ömrünü kısaltabilir.

Sürüş Tarzı:

Sert frenleme, kısa sürelerde hızlanma, keskin viraj alma gibi agresif sürüş tarzları amortisörlerin daha hızlı bir şekilde yıpranmasına neden olabilir.

Araç Bakımı:

Amortisörlerin ömrünü uzatmak için araç bakımı önemlidir. Düzenli olarak süspansiyon sistemi kontrol edilmeli, gerekirse yağlama ve ayarlamalar yapılmalıdır. Ayrıca lastiklerin düzgün bir şekilde dengelenmesi ve rotasyonunun yapılması da amortisörlerin daha uzun süre dayanmasına yardımcı olabilir.

Ürün Kalitesi:

Amortisörlerin kalitesi, ömrünü etkileyen bir diğer faktördür. Daha yüksek kaliteli amortisörler genellikle daha uzun ömürlü olabilir.

Amortisör Tamir Edilir mi?

Amortisörler marka, model ve kalitesine göre çok fahiş fiyatlara çıkabilir. Bu nedenle yenisini almak yerine tamir ettirmek daha sık tercih edilir. Ayrıca tamir edilmiş amortisörlerin fiyatı yarı yarıya düşmektedir. Bu işi yapan firmaların elinde, önceden tamir edilmiş ve aracınıza uygun amortisörler bulunur. Hiç beklemeniz gerekmeden aracınıza tamir edilmiş bir amortisörü taktırabilir ve böylece kendi patlak amortisörünüzü de firmaya satabilirsiniz. Üstelik işçiliği de satın aldığınız amortisörün içine dahil ettirebilirsiniz. Ancak bu ürünün yenisi kadar performanslı olmayacağını ve kullanım ömrünün daha kısa olacağını da bilmenizde fayda var.

Amortisör Arızası Belirtileri 

Amortisörlerde herhangi bir sorun olduğunda sürüşte farklı belirtiler hissedilebilir. Bu belirtiler arasında aracın süspansiyon sisteminin sıklıkla sıkışması, sarsıntılı bir sürüş, direksiyonun titreşmesi gibi durumlar sayılabilir. Eğer bu tür belirtiler fark edilirse amortisörlerin kontrol edilmesi ve gerektiğinde değiştirilmesi önemlidir.

Amortisörlerin arızalı olduğunu gösteren bazı belirtiler şunlar olabilir:

Sarsıntılı Sürüş

Amortisörlerin işlevini tam olarak yerine getiremediği durumlarda, aracın sürüşü sallantılı veya sarsıntılı olabilir. Özellikle yüksek hızlarda veya düzensiz yüzeylerde araç daha fazla sarsılabilir.

Süspansiyon Sisteminde Sıkışma

Aracın süspansiyon sistemi, amortisörlerin etkili bir şekilde çalışmasını sağlar. Arızalı amortisörlerde, süspansiyon sistemi sıkışabilir ve ani sıkışma hissi veren bir tepki gösterebilir. Bu durumda, araç sert bir şekilde tepki verebilir ve sürüş konforu azalabilir.

Direksiyon Titremesi

Amortisörlerin arızalı olması durumunda, direksiyon sisteminde titreme veya sallantı hissedilebilir. Özellikle yüksek hızlarda direksiyonun kontrolü zorlaşabilir.

Lastik Aşınması

Arızalı amortisörler, lastiklerin düzgün bir şekilde temas etmesini engelleyebilir. Bu durumda, lastiklerin aşınması düzensiz olabilir. Özellikle lastiklerin iç veya dış kısımlarında aşırı aşınma görülebilir.

Uzun Fren Mesafesi

Arızalı amortisörler, frenleme performansını etkileyebilir. Uzun fren mesafesi veya fren sırasında aracın öne doğru daha fazla dalması gibi belirtiler, amortisörlerin kontrol edilmesi gerektiğini gösterebilir.

Araç Yüksekliğinde Değişiklik

Amortisörlerin arızalı olduğunda, araç yüksekliğinde düzensizlikler veya değişiklikler olabilir. Örneğin, bir taraf daha düşük veya daha yüksek olabilir.

Yağ Sızıntısı

Amortisörlerdeki contalarda veya sızdırmazlık malzemelerinde arızalar olabilir. Bu durumda, amortisörlerden yağ sızıntısı görülebilir. Amortisörlerin etrafında yağ izleri veya lekeler fark edildiğinde bu bir arızaya işaret edebilir.

Amortisörlerdeki herhangi bir arıza durumunda, bir otomobil servisine başvurmanız önemlidir. Uzmanlar, amortisörlerin durumunu değerlendirebilir ve gerekli onarımları veya değişimleri yapabilir. Düzenli araç bakımı ve süspansiyon sisteminin periyodik kontrolü, amortisörlerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını ve sürüş güvenliğini sağlamak açısından önemlidir.

Amortisör Ne Zaman Değiştirilir?

Uzun ömürlü olacak şekilde üretilseler de amortisörler, darbelere ve kullanıma bağlı olarak bozulabilir. Herhangi bir arıza durumunda, kısa sürede parça değişiminin yapılması önemlidir. Amortisörleriniz aşınmışsa, bu yaylardan salınan enerjiyi etkili bir şekilde dönüştüremedikleri anlamına gelir. Buna bağlı olarak aracınızın yol boyunca zıplamasına ve bazı durumlarda lastiklerin yol yüzeyiyle temasını kaybetmesine ve aracı kontrol edilemez hale getirmesine neden olabilir. Genel bir kural olarak, aracınız her servise girdiğinde amortisörlerinizi aşınma ve sızıntılara karşı kontrol ettirmek en iyisidir. Birçok üretici, aracınızın günlük sürüşün iniş çıkışlarını güvenli bir şekilde sürdürmesini sağlamak için her 100.000 km’de bir amortisör değişimini önermektedir.