Süreyya İzgi, bu sefer dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A380 modelinin lastiklerini anlatıyor. Uçak lastikleri hakkında merak edilenler için ve elbette Airbus A380 lastikleri nasıl acaba diyenler için…
Airbus A380 Lastikleri
Bu kez biraz “havalara gireyim”, uçak lastiklerinden bahsedeyim dedim. Michelin tarafından dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A380 için sağlanan lastiklerden söz edeyim diye düşündüm. Lastiğin ve lastik basıncının önemini anlamak için çok faydalı olabilir. Malum, lastiklerin gücü kadar hava basıncının da taşıdığı yük için büyük önemi var. Belki dev uçağın en dikkat çekmeyen aksamı ama kanatlarla beraber en önemlisi olduğu şüphe taşımıyor.
Airbus A380 en büyük yolcu uçağıydı…
Göklerdeki yerini küçültülmüş kardeşi A350’ye bırakmış olsa da üretilmiş en büyük yolcu uçaklarından biri olarak hep akıllarda kalacak A380. 73 metrelik boyu, 80 metrelik kanat açıklığı, çapları neredeyse küçük kardeşi A320’nin gövdesi kadar olan devasa motorları ya da 8 katlı bir binaya denk gelen 24 metrelik yüksekliği kadar dikkat çekici değil.
Rolls Royce’un ürettiği her biri 71.000 HP’lik dört motoru dururken onlar akla bile gelmiyor. Ama bütün demir kuşlar gibi A380’in de kanatlarıyla beraber en önemli aksamı lastikler. 2006 yılında A380 ilk tanıtıldığında Bridgestone ile lastik sağlayıcı olan Michelin, bugün dev demir kuşun tek lastik sağlayıcısı. Standart versiyonu 555 yolcu taşıyabilen A380’de koltuk sayısı, sauna, oda gibi “donanımlardan” vazgeçilerek 822’ye kadar çıkartılabiliyor. Uçağın 14.800 km menzile sahip olduğunu da ekleyince Michelin’in yüklendiğinin bir uçaktan çok daha fazlası olduğu netleşiyor!
560 tonluk uçağı taşıyor
Sık karşılaştığımız Airbus ya da Boeing uçakları 160-200 ton civarı ağırlıklardan ibaretken A380, tam 560 ton ağırlığında. Dolayısıyla Michelin’in yüklendiği “kargo”, bir hayli ağır. Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, bu ağırlığı bir Golf’ün standart lastikleriyle kaldırmak gerekse en az 900 lastiğe gereksinim duyulurdu. Airbus A380’deyse bu görev ana iniş takımında 20 ve ön takımdaki 2 adet lastik tarafından üstlenilmiş. Elbette ki bu lastiklerin son derece dayanıklı, mümkün olduğunca küçük ve hafif olması gerekiyor. En hafif haliyle bir A380 lastiği 118 kg! 68.6 cm çaplı lastiğin taban genişliğiyse 19.78 cm. Tek bir tanesi 4377 kg taşıma kapasitesine sahip olan lastik 362 km/s hıza kadar dayanıklılığını koruyabiliyor.
Bu beklentileri karşılamak için Michelin NearZero Growth adlı bir teknoloji geliştirmiş. Bu konseptle çok yüksek dayanımlı malzemeler kullanılarak gerekli yapısal katman sayısı azaltılıyor ve böylece ağırlıktan “tasarruf” ediliyor.
İnişte aniden 250 km/s ile dönmeye başlıyorlar
Büyük uçakların tümünde lastiklere en büyük yük, iniş anında birden bire 250 km/s civarı hızla dönmeye başlamaları ve bu sırada 120 dereceye kadar ısınmalarından dolayı değil uçak havalanmak üzere pistte ilerlemeye başladığında biniyor. Çünkü harekete geçtiği ilk andan itibaren lastikler, hem dolu yakıt tankları nedeniyle en yüksek ağırlığı taşımak zorunda kalıyor, hem de terminalden piste ulaşana kadar yapılan “taxi” yolculuğu sırasında zorlanıyor.
En çok taxi drive sırasında aşınıyorlar
Bir ticari uçak, pist üzerinde yılda ortalama 15 bin km yol kat ediyor. Ortalama 60 km/s hızla yapılan bu yolculuklar sırasında lastikler, şiddetli bir şekilde deforme oluyor ve 560 ton tarafından acımasızca çiğneniyor. Tüm bunların lastik üzerindeki etkileri de şiddetli oluyor. Her uçuş öncesi ve sonrası kontrol edilse de uçak lastiklerinin yenilenmesi için 150 uçuş yeterli.
Uçak lastikleri yanmayan gazla dolduruluyor
Yüksek dayanım yeteneği, otomobil ve uçak lastikleri arasındaki en önemli farklılığın da nedeni. Uçak lastiklerinde çok daha fazla yapısal katman ve çok daha yüksek hava basıncı kullanılıyor. Örneğin 205/75 R15 ebatlı bir lastikte 2.3 bar basınç kullanılırken aynı ebatlardaki bir uçak lastiğinde bu rakam 13.8 bara, devasa A380’in 27×7.75 R15 ebatlı lastiklerindeyse 17.2 bar’a yükseliyor. Bunun dışında uçak lastikleri, güvenlik kaygıları nedeniyle yanmayan azot gazıyla dolduruluyor. Gerçi A380 üretimi sona erdi ve artık Airbus’ın en büyük uçağı A350. Ama kullanılan lastikler halen Michelin tarafından tedarik edilmekte.
