Ülkemiz yeni bir hurda baharına hazırlanıyor. Tasarının yasalaşmasıyla hurda trafiği hızlanacak gibi. Öyle ki hurda teşvikinin de yer aldığı torba yasanın Meclis’e sunulduğu 2 Şubat itibariyle internetteki “hurda” aramaları bir önceki haftaya göre yüzde 81 oranında artmış. Yolu açalım, hurdalar son geçişlerini yapacak.
Deneyimli test pilotu ve otomobil araştırmacısı Süreyya İzgi, Hurda Yasasının sonuçları ve hurda teşviki konusu üzerine keyifli bir yazı hazırladı. Detaylar şöyle…
Türkiye ilginç bir ülke. İnişleri çıkışları keskin, sert. Kimi konularda belli bir politikası hiç yok, anlık olaylara göre pozisyon alınıyor, mevzuatlar uygulamaya sokuluyor. Gerçi bu defa tıpkı Yaz Saati Uygulaması gibi sürekliliği sağlanacakmış ama ne kadar rağbet görür, nasıl devamlılık sağlar net değil. Yine hurdadan para kazanmaya çalışacak bazı insanlar. Yine bit pazarına nur yağacak. Ya da şöyle demeli, üç kuruşluk hurda indiriminden yararlanmak için arabasını değiştirmeye kalkışacak. Artık iyi mi kötü mü bilemem, herkesin bütçesine göre bir durum. Ama “hurda” dedikleri ne kadar hurda o da net değil. Biz, otomobil sevdalıları hiçbir otomobili hurdadan saymayız ya, o bakımdan kafam hayli karışık.
Hurda Teşviki Geri Dönüyor!
Evet, Hurda Teşviki geri dönüyor. İlk kez 2003 Ağustos ayında uygulanan Hurda Teşvik İndirimi, 20 yaşından eski otomobilleri hurdaya çıkaranlara ÖTV indirimi sağlıyordu. Görülmemiş bir şeydi, memlekette büyük bir hurda seferberliği ilan edildi. Milleti eski otomobillerinden kurtulma sevdası almış, 3.5 milyar lira teşvik için nice baba yadigarını gözünü kırpmadan elden çıkarmışlardı. Köylerdeki kasabalardaki birçok değerli otomobil de saklandıkları garajlardan çıkmış, şanslı olanlar, büyük şehirlerin uyanık galericilerini elinde hurdaya çıkmaktan kurtularak gaza gelen taşranın elinden küçük paralara “kapatılarak” klasik kimliğiyle büyük paralara satılmıştı.
Bu fırsatçıların gözünden kaçıp üç kuruş teşvik uğruna hakikaten hurdaya çıkarılan değerli otomobiller de olmadı değil. 2003 yılında 3.5, 2004 yılında da 4.5 milyar TL’ye yeni otomobil satışları bir lokma artırılmış, ikinci elde de aslında hak etmeyen bir yükseliş yaşanmıştı. Bu arada tabii ki bu hurda teşvik projesini kötüye kullananlar da olmuştu.
Hurda Teşvikini Kötüye Kullananlar Olur mu?
Geçmişte, aynı aracın birkaç kez hurdaya çıkarılması gibi çok yaratıcı yöntemler geliştiren bazı uyanıkların yanı sıra müşterilere yeni otomobil satabilmek yolunda “hurda aracı biz buluruz” diyerek teşvikten önemli bir miktarı kendine ayıran galericiler de çıkmıştı. Hurdaya ayrılarak, trafik kaydı silinmiş çok sayıda aracın, köylerde, hatta şehirlerde bile ruhsatsız, plakasız ya da sahte plaka ile kullanıldığı saptanmıştı. Bunun yanında hiç yürümeyen, kendisi ortalıkta bile olmayan arabaların sadece plaka ve ruhsatları bir milyar liraya alıcı bulabilmişti. Dedim ya, tam Türk tip bir hurda seferberliği ilan edilmişti. Ha bu üçkağıtlar karşısında devlet de hamlesini yapıp teşviki bir kararla yarı yarıya indirmişti! 2003 ve 2004’te bir heyecan yaratan bu hareket, şimdi tekrarlanmak üzere. Bakalım ne tiyatrolar izleyeceğiz.
Hurda Baharının Eli Kulağında
Yılın başından bu yana Torba Yasa tasarısında yer aldığı, imzaya kaldığı konuşulmakta. Yeni bir hurda baharının eli kulağında artık. Ama geçmiş hatalar tekrarlanır mı, satışları artırır mı, tartışmaya açık. Birlikte göreceğiz.
Çünkü 10 bin TL’ye kadar, (“kadar” ama, 10 bin TL değil) ÖTV indirimi, (nakit ödeme değil, eğer hurdayı verip yeni araç alırsanız yapılacak indirim!) 70-80 bin TL’nin altında yeni otomobil kalmayan pazarda eski heyecanları yaratır mı, beraber göreceğiz. Burası muhafazakar ülke, hala Renault 12’ler, 9’lar, Tofaş Şahinler 15-16 bin TL’den satılırken ya da özellikle Anadolu’da halen yoğun olarak kullanılırken o kadar rağbet görecek mi, şüphedeyim.
Hurda Teşviki / İndirimi’ Kapsamı Bu Sefer Çok Geniş!
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2017 sonu itibariyle ülkemizde 22 milyon 218 bin motorlu kara taşıtı trafiğe kayıtlı. Bunların 12 milyonu otomobil, 478 bini minibüs, 222 bini otobüs, 3 milyon 642 bini kamyonet ve 839 bini ise kamyon. Torba yasayla getirilmesi planlanan yeni ‘hurda teşviki/indirimi’ uygulamasının kapsamı bu kez oldukça geniş. Sadece otomobiller değil; panelvan, minibüs, otobüs, kamyonet ve kamyonları da kapsıyor. Ancak mevcut haliyle yeni düzenleme özellikle ‘binek otomobil’ piyasasında etkili olacaktır. 17 milyon 200 bin araçtan yaşı 16 ve üstü olanlar bu teşvikten potansiyel olarak yararlanabilecekler gibi görünüyor. Mevcut araçların yüzde 20’si olarak düşünüldüğünde yaklaşık 3 milyon 500 bin aracın kapsama girebileceğini söylemek mümkün.
Bir Daha Kullanılmamak Üzere Hurdaya Ayrılması Gerek!
2003 ve 2004’ten farklı olarak, teşvikten yararlanabilmek için aracın trafik tescil kaydını sildirmek yeterli olmayacak; hurdaya ayrılacak aracın yurt dışına ihracı veya bir daha kullanılmamak üzere hurdaya ayrılması gerekecek. Geçmiş deneyimlerden dolayı bunu ciddiyetle takip etmek şart tabii…
Hurdaya ayrılan veya ihraç edilen araçla ‘aynı cins’ araç satın alındığı takdirde ÖTV indirimi uygulanacak. Ve kritik bir nokta: ÖTV indirimi sadece 1600 cc hacmi geçmeyen araçlar için geçerli. Bunun otomobil severler için şöyle avantajlı bir yanı olabilir; Klasik olarak saklanabilecek bazı büyük motorlu otomobillerin “hurda yolunda” cazibesi baştan kayboluyor. Belli kesimler dışında otomobil koleksiyonerliği olmayan ülkemizde sanki bu da bilinçsiz bir koleksiyonerlik teşviki diyelim!
Hurda teşviki bana biraz bedelli askerlik gibi yaşlı birikimler karşısında mecburi kalınan bir uygulama gibi geliyor. Kalabalıkları eritmek lazım! Ama bu kez kalabalıklara da Golf IVler, Boralar, ilk Focuslar, Meganelar, Corsalar, Astralar girecek. İlk iki hurda teşvikindeki gibi Vosvoslar ya da dolmuş Amerikanlar değil. Ya da zaman akıyor, gidiyor, bizler artık cidden yaşlanıyoruz! Baksanıza, hala güncel modeller hurda eşiğinde. Kim 10 bin TL için bunlardan vazgeçerse tabii… Bence: 1999-2000-2001 model araçların motor ve çalışır durumuna göre 5 bin TL’ye de 50 bin TL’ye de satılabiliyorken hiç kimse 4-5 bin lira ÖTV indirimi almak için 30-40 bin liralık aracını yok pahasına hurdaya ayırmaz.
2003-2004 Yıllarında Uygulanan Hurda İndirimini Hatırlayın!
2003-2004 yıllarında uygulanan hurda indirimi teşvikinde, 20 yaş üzerindeki araçların hurdaya ayrılması karşılığında, 1600cc’ye kadar olan yeni otomobillerde 3 bin 500-4 bin 500 TL’lik ÖTV indirim desteği sağlanmış; bu sayede iç piyasada canlanma olmuştu. Yeni uygulama ile getirilmesi planlanan 10 bin TL’nin günümüz piyasa koşullarında son derece yetersiz olduğunu belirtmek gerekiyor. Çünkü 10 bin TL, fiyatların bu kadar yüksek seyrettiği bir ortamda hangi otomobilin fiyatında cazibe hissi uyandıracak, tartışmaya açık.
Zaten o da kesinleşmiş bir 10 bin TL değil. Tasarıya göre aracını hurdaya çıkararak tescil kaydını sildirenler, yeni araç alırken tahakkuk eden ÖTV’yi 10 bin TL’ye kadar eksik ödeyecekler. Bakanlar Kurulu 10 bin TL’ye kadar olan ÖTV indirimini, araçların niteliklerine göre farklılaştırabilecek. ÖTV indirim rakamının 20 bin TL veya üzerine çıkarılması, uygulamadan beklenen faydayı arttıracaktır. Hala vakit varken, bir kez daha mı üzerinden geçmeli acaba?…
Savunma Sanayisinin En Büyük Girdilerin Birisi Hurda Araçlar
Ha bu arada, “zorunlu askerlik” benzetmesi espriydi ama hurda araçların askeri bir anlamı yok değil. Ülke genelindeki 3 hurda müdürlüğü yıllık yaklaşık 300 bin ton ömrünü tamamlamış malzemeyi savunma sanayisine geri kazandırıyor. Savunma sanayisinin en büyük girdilerin birisi olan hurda araçlar, ağır silah ve çelik fabrikası ile pirinç fabrikasına yönlendiriliyor ve silah, kurşun, mühimmat gibi alanlarda kullanılıyor.
